Bu haber biraz kişisel. Onun için de politik. Birkaç ay önce Ankara’dan başka bir şehre taşındım. Bununla birlikte, sık sık Ankara’yı ziyaret ettiğim için, tren biletleri fiyatlarındaki ani ve yüksek değişim dikkatimi çekti. Bir gazeteci olarak, fiyatlardaki bu değişimin ekonomi ile ilişkisini, artış miktarının döviz fiyatlarıyla bağlantısını ve asgari ücret karşısında değerini anlamak istedim.
Uzun vadede, bilet fiyatlarının artmasını bekleriz, bu değişim, enflasyona paralel olarak tren yolculuklarının masraflarının artmasıyla ilgili ve normal. Zaten asgari ücretin de yükselmesiyle, hem trenlerde, hem tren istasyonlarında, hem bakımda çalışan personel daha fazla maaş alacak, bakım ya da trenin giderleri için, örneğin trende satılan bir içeceğin fiyatı da aynı sebeplerden yükselecek. Her yerden bu fiyatların yükselmesi beklenir.
Ancak fiyatlardaki bu değişim, maaş artışından daha fazlaysa, yolculuk yapanlar için ulaşım çok daha zor ve ulaşılmaz hale geliyor. O yüzden bilet fiyatlarında herkesin maaş artışı ile orantılı bir değişim bekleriz.
Kapsam
Bu haberde, İstanbul – Eskişehir – Ankara hızlı tren yolculuğu tam bilet fiyatlarının nasıl değiştiğini, maaşlar karşılığında yolculuk bedelinin nasıl oynadığını, bilet fiyatlarındaki bu artışın dolar karşılığında ne durumda olduğunu görmek ve göstermek istedim.
Bu fiyatlar, 26 yaş üstü, 65 yaş altı, tam bilet kullanan kullanıcılar için geçerli. 26 yaş altı indirimli, 65 yaş üstü indirimli, öğretmen – basın kartı indirimli gibi indirim halleri bu anlatacaklarımın dışında. Ancak bu indirimli biletlerin indirim oranı her değişimde aynı oranda değişiyor.
Türkiye Hızlı Trenle ne zaman tanıştı?
Önce kısaca Türkiye’nin hızlı trenle nasıl tanıştığından bahsedeyim. Türkiye’de hızlı tren hattı inşaatı, 2003 yılında başladı. İlk hat 13 Mart 2009’da Ankara – Eskişehir arasında hizmet vermeye başladı.1 Eylül 2009’a kadar günde 9 sefer düzenleyen YHT, ardından günlük sefer sayısını 15 olarak güncelledi. 13 Mart 2009- 13 Mart 2010 arasında 4500 sefer düzenlendi. Bu dönemde, Ankara-Eskişehir arasında yaklaşık 1.250.000 kişi, YHT’yi kullandı. Bu, (yıl bazında bakıldığında) YHT hizmete girmeden önce aynı hatta sadece 600 bin kişiye hizmet verildiği döneme göre yolcu sayısında %595’lik bir artışı temsil ediyor.
YHT açıldıktan 1 yıl sonra, 13 Mart 2010’da 1 ay boyunca, 13 Mart 2011’e kadar bilet fiyatlarının 10 TL olduğu açıklandı. Sık sık başka sebeplerle de indirim yapılan bu dönemde, henüz tüm öğrencilere %20 indirimli hizmet veriliyordu (Daha sonra bu indirim 13-26 yaşla sınırlandı). Hatta NTV’nin haberine göre, 9 Temmuz 2010’da Ankara-Eskişehir arası gidiş-dönüş biletlerin, öğrenciler tarafından 15 TL’ye alınabildiği bilgisi var.
Aynı yıl, 2010’da, Ulaştırma Bakanlığı tarafından yayınlanan raporda, “Hızlı Tren ile Ankara-Eskişehir arasında yapılan seyahat de kişi başına düşen ulaşım maliyetleri incelendiğinde otobüse göre 8 kat otomobile göre de 17,5 kat daha ekonomik olduğu görülmektedir.” olarak açıklanan maliyet konusu, bugün ise planlardan çok uzak görünüyor.
Ocak 2011’de dönemin başbakanı Recep Tayyip Erdoğan, 12 yıl sonrası için söz verip, 11.000 kilometre demiryolu hattı döşeneceğini söylemiş.
Ankara-Eskişehir Hızlı Tren hattını tamamladık ve hizmete açtık. Ankara-Konya hızlı tren hattı tamamlandı, test sürüşleri tarafımdan başlatıldı. Eskişehir-İstanbul; Ankara-Yozgat- Sivas hızlı tren hatları inşaatları devam ediyor.
İnşallah, 2023 yılında, 11.000 kilometre yeni demiryolu hattı döşerken, Türkiye’nin doğusu ile batısını, kuzeyi ile güneyini hızlı tren hattı ağlarıyla örmüş olacağız.
Bir yandan da Türkiye’nin bu konuşmada ön görüldüğü gibi, dört bir yanına yüksek hızlı tren yollarıyla ulaşılamadığını söylemek gerekiyor. Ankara merkezde olmak üzere, en Güneyde Karaman’a en doğuda Sivas’a, en batıda ise Kapıkule’ye kadar giden geniş bir demiryolu ağı var.
Gerçekten de şu an Türkiye, demiryolları uzunluğu konusunda Türkiye, dünyada en uzun demiryolu olan ülkeler arasında sayılabilir. Uluslararası Demiryolları Birliği’nin (UIC) 2019 verilerine göre, o dönem Türkiye’de 594 km hızlı tren hattı var (Dünya 9’uncusu). Bu tarihte yapımı devam eden hatlar ise 1153 km. Bu hatlar tamamlandığında ise Türkiye’nin 1747 km hızlı tren hattına sahip olacağı ve dünyada 5. sıraya yükseleceği iddia edilmiş.
Başka bir konuşmasında, Eylül 2019’da Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, “George hızlı trene biniyorsa benim Ahmedim Mehmedim de bu hızlı trene binecektir” demiştir.
Ramazan bayramına kadar YHT’yi inşallah Sivas’ımıza vardıracağız. Bazıları Sivas’a ne gerek var trene deyip geçmişlerdir ama biz nereye ne gerektiğinin planlarını iyi yaptık. George hızlı trene biniyorsa benim Ahmed’im Mehmedim de bu hızlı trene binecektir.
Peki, bugün Ahmet ve Mehmet, yüksek hızlı trenlere eskisi gibi düşünmeden binebiliyor mu, haberde konumuz o.
Hızlı Trenle seyahat ücretleri yıllara göre nasıl değişti?
Hızlı trenle seyahat ücretleri, yıllara göre arttı.
İlk bulabildiğimiz fiyat listesinde, Karaman – Konya bilet fiyatının sadece 4 TL olması gibi bugün bir şaka olarak bile mümkün görünmeyen fiyatlar var.
RayHaber, 20 Kasım 2013 günü yaptığı haberde, hızlı tren fiyatlarının dudak uçuklattığını yazmış.
Bu haberde sadece Ankara – Eskişehir – İstanbul fiyatlarını ele alacağım için, diğer fiyatlara dokunmadan; 2014 YHT fiyat tarifesi şöyle.
- Ankara – Eskişehir Tren Bileti 31 TL
- Eskişehir – İstanbul Tren Bileti 46 TL
- Ankara – İstanbulTren Bileti 71 TL
2014 yılında ilk kez Ankara – İstanbul ve Eskişehir – İstanbul arası trenler yolculuğa başladı.
Hızlı trenin her yıl için fiyat bilgisine haberleri tarayarak ulaşmak mümkün değil. Özellikle 2013-2017 arasında fiyat değişiklikleri pek haberlere yansımamış. TCDD’nin yayınladığı raporlarda da bu konuda bilgi yok. Ancak son yıllarda haber sitesi enflasyonu nedeniyle birçok haber sitesi, bir haber olarak bu fiyat değişimlerini almış. Onun için özellikle son yıllara ait veriler daha yoğun.
Özellikle İstanbul – Ankara bilet fiyatları değişimi, her kolonda var.
Buna göre, bilet fiyatlarındaki değişim ve asgari ücret arasındaki değişime baktığımız zaman, “bir asgari ücretle, kaç İstanbul – Ankara YHT bileti alınabilir?” sorusunun cevabını aradığımızda, sonuçlar şöyle. Buna göre, 2022 Ocak ayında tren biletleri fiyatları, asgari ücret karşısında en ucuz durumdayken, şu an olan durumda bir asgari ücretle, (son zammın yapıldığı Eyşül 2023 tarihinde, 2023 ikinci dönem asgari ücretiyle) toplam 26.51 adet İstanbul – Ankara tren bileti satın alınabiliyor.
Avrupa – Türkiye fiyat karşılaştırması
Peki, örneğin benzer mesafelerde, Almanya’da çalışarak kazanılan bir asgari ücretle kaç kere seyahat edilebiliyor?
Önce Almanya’daki asgari ücreti hesaplayalım. Türkiye’deki trenlere en son 2023’de zam geldiği için 2023 asgari ücretini aldık, Almanya için de öyle yapalım. Almanya’da 2023 yılında saatlik asgari ücret 12,55 Euro olarak belirlenmiş. Dönüşümü TL’ye vurduğumuzda bu, yaklaşık olarak (14 Ocak 2024 itibariyle) 414 TL’ye denk geliyor. Bu durumda, haftada 40 saat çalışan bir Almanyalı, ayda 40 saat x 4 hafta x 414 = 66240 TL karşılığı para kazanıyor. Seyahat mesafesinin ve süresinin denkliği için, Amsterdam ve Paris gibi iki şehri seçtiğimizde, iki şehir arasında 430 km mesafe var. Hızlı trenler, günde 7 sefer yapıyor. 146 Euro = 4800 TL ücret karşılığında gidiyor. Bu durumda, asgari ücretle çalışan bir Alman bu yolu ayda 13.8 kere gidebiliyor.
Türkiye’nin bu anlamda fiyatlama konusunda, kazanılan asgari ücretlere bakılınca, Almanya’nın yaklaşık yarısı kadar ucuz olduğu söylenebilir. Tabii, bununla birlikte en azından vasıfsız işçi olarak görülmeyen üniversite mezunu insanların Avrupa’da genellikle asgari ücret kazanmadıklarını da hatırlatmış olalım.
