TÜİK, gelir dağılımı istatistiklerini 2023 verilerini de hesaba katarak açıkladı. Buna göre, Türkiye’de en yüksek gelire sahip yüzde 20’lik grubun toplam gelirden aldığı pay, 2023’te bir önceki yıla kıyasla 1,8 puan artarak yüzde 49,8 oldu. Bu haberde, çeşitli verileri görselleştirerek, zenginin nasıl daha zenginleştiğini, fakirin nasıl daha fakirleştiğini göstermek istedik.
TÜİK 2023 yılı gelir dağılımı istatistiklerine göre, en yüksek gelire sahip grubun toplam gelirden aldığı pay yüzde 48’den 49,8’e yükseldi, en düşük gelir grubunun payı yüzde 5,9 oldu.
Aşağıdaki grafikte, toplum gelir gruplarına göre, aynı sayıda kişiden oluşan 5 gruba bölündüğünde, en yüksek gelir grubuna sahip yüzde 20’lik kesimin, neredeyse kaynakların %50’sine sahip olduğunu söylemek mümkün.
Toplumu %20’den 5 gelir grubuna eşit bölmek yerine, şimdi de %5’lik gelir grubundan 20’ye bölüp, bize vereceği tabloya bakalım. Üstteki tabloda bir eşitsizlik zaten görünüyor, ancak aşağıdakinde, eşitsizliğin daha derinleştiği, en üstteki ve en alttakinin gelir farkının çok fazla olduğu görülüyor. Daha basit söyleyelim. Ülkede az sayıda çok zengin ve çok sayıda çok fakir, fakir ve orta halli var.
GİNİ katsayısı: 0.438
GİNİ katsayısı da gelir dağılımındaki eşitsizliğin ölçütlerinden biri olarak kabul ediliyor. Gini katsayısı, 2024-2023 yılında, geçen yıl arttığı gibi yine artarak 0.438 olarak göründü. Gini katsayısı tüm sosyal transferler hariç tutulduğunda0,520 olurken; emekli ve dul yetim maaşı dahil diğer tüm sosyal transfer gelirleri hariç tutulduğunda ise 0,445 olarak tahmin edildi.
Gelir dağılımı eşitsizliği ölçütlerinden olan Gini katsayısı, sıfıra yaklaştıkça gelir dağılımında eşitliği, bire yaklaştıkça gelir dağılımında bozulmayı ifade ediyor.
En düşük yıllık ortalama fert geliri
En düşük yıllık ortalama fert geliri, Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yer alan; Van, Muş, Bitlis, Hakkari illerinde görüldü.
En yüksek bölgesel gelir eşitsizliği
En yüksek bölgesel gelir eşitsizliği, Ağrı, Kars, Iğdır ve Ardahan’da görülüyor.
İşverenlerin geliri artarken, çalışanların geliri azaldı.
İşverenler, yıllık ortalama esas iş gelirinde en yüksek rakamı 408.174 TL ile elde ettiler. Bu rakam, kendi hesabına çalışanlarda 115.622 TL, ücretli maaşlılarda 102.821 TL ve yevmiyelilerde 53.334 TL olarak hesaplandı. Geçen yıla göre en büyük artış yüzde 108,1 ile yevmiyelilerde görülürken, en düşük artış yüzde 80,7 ile ücretli maaşlılarda gerçekleşti.
Gelir türlerine göre yıllık eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert gelirinin sıralı yüzde 20’lik gruplara dağılımı, 2006-2023
Bu grafik, 2023 yılında en yüksek gelir grubunda olanların genellikle menkul kıymetler, müteşebbis, tarım dışı ve gayrimenkul klasmanlarında bu parayı kazandıklarını, en düşük gelir grubunda ise en büyük gelir kaynağının “diğer gelirler” ve ardından “yevmiye” olduğu görülüyor.
En düşük gelirler Van, Muş, Bitlis ve Hakkari’de yer aldı.
Şubat 2023’teki deprem nedeniyle 2023 yılında Hatay, Kahramanmaraş ve Osmaniye (TR63) bölgesinde alan çalışması yapılamadığı için, gelir dağılımı İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması (İBBS) çerçevesinde 25 bölgeye ayrılarak açıklandı.
Araştırma sonuçlarına göre, Türkiye genelinde 2023 yılında 83.808 TL olan yıllık ortalama eşdeğer hane halkı kullanılabilir fert geliri, İBBS 2’nci Düzey bölgeleri bazında en yüksek 114.634 TL ile İstanbul (TR10) bölgesinde kaydedildi.
Bu bölgeyi sırasıyla, 108.036 TL ile Ankara (TR51) bölgesi ve 101.372 TL ile Tekirdağ, Edirne, Kırklareli (TR21) bölgesi takip etti. En düşük yıllık ortalama eşdeğer hane halkı kullanılabilir fert geliri ise 39.173 TL ile Van, Muş, Bitlis, Hakkâri (TRB2) bölgesinde görüldü. Buna göre, İstanbul’da yıllık ortalama eşdeğer hane halkı kullanılabilir geliri, Van, Muş, Bitlis ve Hakkâri’deki seviyenin yaklaşık üç katı düzeyinde bulunuyor.
Gelir dağılımının en bozuk olduğu bölge
Türkiye genelinde en yüksek yüzde 20 ile en düşük yüzde 20 arasındaki gelir farkı 8,4 kat olarak belirlenirken, bu değerin 5,3 ile Zonguldak, Karabük, Bartın (TR81) bölgesinde olduğu görüldü. Bu bölgeyi sırasıyla, 5,4 ile Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova (TR42) ve 5,5 ile Van, Muş, Bitlis, Hakkâri (TRB2) bölgesi izledi. Gelir eşitsizliğinin en yüksek olduğu bölgeler ise yüzde 20’lik gruplara göre 9,4 ile Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan (TRA2), 8,4 ile İstanbul (TR10) ve Ankara (TR51) olarak belirlendi.
