Sinema, yaklaşık bir asırdan fazla bir süredir insanlara görsel hikayeler sunan güçlü bir medya türü. İlk dönemlerinde bir yenilik olarak başlayan sinema, zamanla kitlesel bir eğlence biçimi haline geldi. Ancak, sinema izleyici sayısı zamanla çeşitli faktörlerin etkisiyle değişim gösterdi. Teknolojik gelişmeler, ekonomik koşullar, sosyal değişimler ve son olarak küresel pandemi, sinema izleyici sayısında belirgin dalgalanmalara neden oldu. Türkiye’de pandemi döneminde en düşük dönemi yaşayan sinema, bu yıl da ekonomik krizin etkisiyle bir düşüş eğiliminde.
Bu makalede, sinema izleyici sayısının tarihsel gelişiminden başlayarak günümüzdeki duruma ve geleceğe yönelik beklentilere kadar kapsamlı bir inceleme yapılacak. Özellikle Türkiye’deki sinema izleyici sayısındaki değişimi TÜİK istatistikleri ışığında grafiklerle ele alınacak.
Şimdi hepsiveri!
Sinemanın Tarihsel Gelişimi ve İzleyici Profili
Sinema, 19. yüzyılın sonlarında Lumière kardeşler tarafından yapılan ilk film gösterimleriyle hayat buldu. İlk başlarda basit görüntülerden oluşan bu filmler, zamanla daha karmaşık hikayeler ve tekniklerle zenginleşti. 20. yüzyılın başlarında sinema, sessiz filmler döneminden sesli filmler dönemine geçiş yaptı. Bu geçiş, sinema salonlarının sayısında ve izleyici kitlesinde büyük bir artışa neden oldu.
1930’lar ve 1940’lar, Hollywood’un Altın Çağı olarak bilinir. Bu dönemde, sinema endüstrisi büyük bir büyüme yaşadı ve sinema salonları dolup taştı. İnsanlar, sinema salonlarında hem haberleri izliyor hem de eğleniyordu. İzleyici profili geniş bir yelpazeye yayılıyordu; çocuklar, gençler, yetişkinler ve yaşlılar, her kesimden insan sinema salonlarına akın ediyordu.
1950’ler ve 1960’lar, televizyonun yaygınlaşmasıyla birlikte sinema izleyici sayısında düşüşlerin başladığı dönemlerdir. Ancak bu dönemde, Hollywood’un büyük bütçeli yapımları ve epik filmleri, izleyiciyi tekrar sinema salonlarına çekmeyi başardı. Sinema, bu dönemlerde ailelerin birlikte vakit geçirdiği önemli bir sosyal etkinlik haline gelmişti.
1970’lerden 2000’lere: Yeniden Canlanma ve Değişim Dönemi
1970’ler ve 1980’ler, sinema için önemli yeniliklerin yaşandığı bir dönemdir. Bu dönemde, George Lucas’ın “Star Wars” serisi ve Steven Spielberg’in “Jaws” gibi filmleri, gişe rekorları kırdı ve sinema izleyici sayısını yeniden yükseltti. Aynı zamanda, bu dönemde bağımsız filmler de önemli bir yer edindi.
1980’lerin sonunda ve 1990’ların başında, sinema teknolojisinde önemli gelişmeler yaşandı. Özel efektlerin ve bilgisayar grafiğinin (CGI) kullanımı, sinema dünyasında devrim yarattı. Bu yenilikler, izleyiciyi sinema salonlarına çekmekte önemli bir rol oynadı.
1990’ların sonları ve 2000’ler, dijital teknolojinin sinema sektörüne entegre olduğu yıllardır. Dijital projeksiyon, yüksek çözünürlüklü görüntü ve surround ses sistemleri, sinema deneyimini tamamen değiştirdi. Ayrıca, bu dönemde DVD’ler ve daha sonra Blu-Ray diskler, evde film izleme deneyimini artırdı, ancak sinema salonlarına olan ilgiyi de korudu.
2010’lar ve Dijital Devrim
2010’lar, dijital platformların yükselişiyle sinema izleyici sayısında yeni bir değişim dönemi oldu. Netflix, Amazon Prime, Hulu gibi dijital platformlar, izleyicilere istedikleri zaman istedikleri yerde film izleme imkanı sundu. Bu, sinema salonlarına olan ilgiyi bir ölçüde azalttı, ancak aynı zamanda sinema sektörüne yeni fırsatlar da getirdi.
Dijital platformlar, bağımsız film yapımcıları için yeni bir dağıtım kanalı oluşturdu. Artık filmler sadece sinema salonlarında değil, aynı zamanda dijital platformlarda da prömiyer yapabiliyordu. Bu durum, izleyici kitlesinin genişlemesine ve çeşitlenmesine katkı sağladı. Ayrıca, dijital platformlar sayesinde dizi formatı da büyük bir popülarite kazandı ve uzun soluklu hikayeler izleyiciler tarafından benimsendi.
COVID-19 Pandemisi ve Sinema Sektörüne Etkileri
COVID-19 pandemisi, dünya genelinde birçok sektörü etkilediği gibi sinema sektörünü de derinden etkiledi. Sinema salonları kapandı, film prodüksiyonları durduruldu ve birçok film dijital platformlarda yayınlanmak zorunda kaldı. Bu süreç, sinema izleyici sayısında dramatik bir düşüşe neden oldu.
Pandemi döneminde, sinema salonlarının kapalı olduğu süre zarfında izleyiciler dijital platformlara yöneldi. Netflix, Amazon Prime, Disney+ gibi platformlar büyük bir izleyici kitlesi kazandı. Ancak, bu durum sinema salonlarının önemini tamamen yitirmesi anlamına gelmedi. Aksine, pandemi sonrası dönemde birçok izleyici, sinema salonlarına geri dönmenin yollarını aradı. Sinema salonları, pandemi sonrası dönemde hijyen ve güvenlik önlemlerini artırarak izleyiciyi tekrar çekmeye çalıştı.
Pandemi, sinema salonlarına olan ilgiyi azalttı. Ancak bu durumun kalıcı olup olmayacağı konusu çok net değil. İnsanlar, büyük ekran deneyimini ve sinema atmosferini özlüyor. Dijital platformlar, sinema deneyimini tamamen ikame edemiyor. Ancak, öte yandan da akıllı platformlar; Netflix, Disney+, Amazon Prime, Blu TV, Exxen kendilerine abone olan izleyicileri eğlendirmek ve bilgilendirmek için birçok içerik sundukları da bir gerçek. Bu, izleyicilerin de sinema salonlarından uzak durmasına neden olabilir.
Türkiye’de Sinema İzleyici Sayısının Değişimi
Türkiye’de sinema izleyici sayısı, küresel trendlere paralel olarak değişim göstermiştir. 1990’ların sonlarından itibaren Türk sinema sektöründe önemli bir canlanma yaşandı. Yerli filmlerin sayısındaki artış ve kalitesindeki yükseliş, sinema izleyici sayısını artırdı. Özellikle 2000’li yılların başında Türk sineması altın çağını yaşadı ve gişe rekorları kıran birçok yerli film yapıldı.
İstatistiklerle Türkiye’deki Değişim
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, Türkiye’de sinema izleyici sayısı yıllar içinde önemli değişiklikler gösterdi.
Sinema salonu ve koltuk sayısı da dönemler içinde değişti.
Hem Türk filmlerinde, hem yabancı filmlerde, yıllara göre yaklaşık izlenme sayıları yıllara göre şöyle:
2000: 17 milyon
2005: 18 milyon
2010: 36 milyon
2015: 57 milyon
2017: 68 milyon
2020: 17 milyon
2021: 12 milyon
2022: 36 milyon
2023: 32 milyon
Bu istatistikler, pandeminin etkisiyle 2020 ve 2021 yılında dramatik bir düşüş yaşandığını gösteriyor. Ancak, 2022 yılında izleyici sayısında bir toparlanma görülüyor. Ancak ekonomik krizin ve izleme platformlarının etkisiyle sayı 2023’de, 2022’ye göre biraz düşmüş durumda. 2023 yılında sinemada 2010 seviyesindeki kadar izleyici görünüyor.
Türkiye’de 2023’de hangi ilde kaç sinema salonunda kaç koltuk vardı? Kaç film gösterildi?
İstanbul’da 676 sinema salonunda, 76.258 koltuk varken, Ankara’da 224 sinema salonunda 28.355 koltuk bulunuyor. İstanbul ve Ankara’yı, 144 sinema salonu ve 17.818 izleyici koltuğu ile İzmir takip ediyor.
Sinema salonlarında yıl içindeki toplam izleyici sayısı da değişti. İstanbul’da 9,5 milyon civarında izleyici varken, Ankara’da 3,3 milyon, İzmir’de 2,2 milyon, Antalya’da 1,4 milyon ve Bursa’da 1,4 milyon kişi, 2023 yılında sinemaya giderek film izledi.
Yerli ve Yabancı Filmler
TÜİK verilerine göre, Türkiye’de yerli filmler her zaman önemli bir izleyici kitlesine sahip oldu. Özellikle komedi ve dram türündeki yerli yapımlar, izleyiciler tarafından büyük ilgi görmektedir. Türkiye, özellikle son yıllarda TV dizileri ve sinema konusunda baskın bir ülke olmakla birlikte
Bu veriler, yerli filmlerin Türkiye sinema pazarında baskın olduğunu göstermektedir. Özellikle X yıllarında yerli filmlerin izleyici sayısının yabancı filmleri geçtiği görülmektedir.
2023’de toplamda 371 film gösterime girdi
Sinema Genel Müdürlüğü’nün verilerine göre, 2023 yılında bu filmlerin 147’si yerli yapımken 224’ü yabancı yapımlardı. Sinema salonu sayısı %10 artarak 2.618’e yükseldi ve toplam koltuk sayısı %0,84 artışla 286.603’e ulaştı.
Sinema seyirci sayısı önceki yıla göre %13 oranında azaldı.
2023 yılında sinemalara giden seyirci sayısı %13 azalışla 31 milyon 5 bin 844 kişiye geriledi. Bir önceki yılda bu rakam 35 milyon 754 bin 644 kişiydi. Yerli film izleyici sayısı %27 azalışla 13 milyon 716 bin 5 kişiye düşerken, yabancı film izleyici sayısı %2 artarak 17 milyon 289 bin 839 kişiye yükseldi.
Dijital Platformlar ve Türkiye’deki Etkileri
Türkiye’de de dijital platformlar, sinema izleyici sayısındaki değişimde önemli bir rol oynadı. Netflix, BluTV, PuhuTV gibi platformlar, Türk izleyicisine geniş bir içerik yelpazesi sundu. Bu platformlar, hem yerli hem de yabancı yapımları izleyicilere ulaştırarak sinema alışkanlıklarında değişim yarattı.
Dijital platformlar, özellikle genç nesil tarafından büyük ilgi gördü. Evde film ve dizi izleme rahatlığı, sinema salonlarına olan ilgiyi azalttı. Ancak, dijital platformlar aynı zamanda sinema sektörüne yeni fırsatlar sundu. Birçok yerli yapım, dijital platformlar aracılığıyla geniş bir izleyici kitlesine ulaştı ve uluslararası alanda da tanındı.
Sinema Salonlarının Geleceği ve Yenilikler
Sinema salonları, dijital platformlarla rekabet edebilmek için yeni stratejiler geliştiriyor. 4D sinemalar, IMAX gösterimleri, özel etkinlikler ve VIP salonlar gibi yenilikler, izleyiciyi sinema salonlarına çekmeyi amaçlıyor. Türkiye’de de bu trendler takip edilmekte ve sinema salonları, daha fazla deneyim odaklı hizmetler sunarak izleyici çekmeye çalışıyor. Ancak bunların geleceğinin ne olacağı da belirsiz.
Yeni Stratejiler ve Yenilikler
Sinema salonları, izleyici deneyimini geliştirmek için çeşitli yenilikler sunuyor. Örneğin, IMAX ve 4D sinemalar, izleyicilere daha etkileyici ve interaktif bir deneyim sunarak rakiplerinden ayrılıyor. Ayrıca, VIP salonlar ve konforlu koltuklar gibi özellikler, izleyicilere daha lüks bir sinema deneyimi sunmayı hedefliyor.
Birçok sinema salonu, ayrıca özel etkinlikler düzenleyerek izleyiciyi çekmeye çalışıyor. Film galaları, özel gösterimler ve film festivalleri gibi etkinlikler, sinema salonlarına olan ilgiyi artırıyor. Özellikle büyük şehirlerde, bu tür etkinlikler oldukça popüler ve geniş bir izleyici kitlesini çekiyor.
Sinema sektörünün Türkiye’deki geleceği, dijital platformların ve sinema salonlarının bir arada var olma durumuna bağlı olacak. Dijital platformların sağladığı erişim kolaylığı ve çeşitli içerikler, sinema salonlarının talebini etkileyebilir. Ancak, büyük prodüksiyonların ve sinema salonlarında yaşanan deneyimlerin cazibesi devam edecek.
Dijital Platformların Geleceği
Gelecekte dijital platformların büyümeye devam etmesi bekleniyor. Bu platformlar, yerli ve yabancı yapımlara ev sahipliği yaparak izleyici kitlesini genişletiyor. Ayrıca, yerli yapımların uluslararası platformlarda yayınlanması, Türk sinema sektörüne yeni olanaklar sunuyor.
Netflix, Amazon Prime ve Disney+ gibi büyük platformlar, Türkiye’deki faaliyetlerini sürdürerek yerli yapımlara yatırım yapıyorlar. Bu durum, Türk sinemasının uluslararası alanda daha fazla tanınmasına katkı sağlıyor. Örneğin, Netflix’te yer alan Türk dizileri ve filmleri, dünya genelinde büyük ilgi görüyor.
Sinema Salonlarının Geleceği
Sinema salonları, teknolojik yenilikler ve izleyici deneyimini geliştiren stratejilerle gelecekte de varlığını sürdürecek. Özellikle büyük bütçeli yapımlar, aksiyon ve bilim kurgu filmleri gibi türler, sinema salonlarının tercih edilmesini sağlayacak. Ayrıca, sinema salonları, sosyal etkinlikler ve topluluklar için bir buluşma noktası olmaya devam edecek.
Türkiye’deki sinema salonlarının geleceği hakkında görüş bildiren sinema analisti Mehmet Kaya, şu ifadeleri kullanıyor: “Sinema salonları, büyük yapımlar ve etkinliklerle izleyiciyi çekmeye devam edecek. Ancak, dijital platformlar da büyümeye devam edecek. Her iki alanın da kendine özgü avantajları var ve birbirini tamamlayacak şekilde var olmaya devam edecekler.”
Sonuç
Sinema izleyici sayısındaki değişim, birçok farklı faktörden etkilenmiştir ve gelecekte de bu faktörlerin etkisi devam edecek. Türkiye’de ve dünyada sinema sektörü, dijital platformlarla birlikte var olma yollarını arıyor. Sinema salonları, yeni deneyimler sunarak izleyici çekmeye çalışırken, dijital platformlar da içerik çeşitliliği ve erişilebilirlik avantajlarıyla izleyici kitlesini genişletiyor. Gelecekte sinema izleyici sayısının nasıl şekilleneceği, teknolojik yenilikler ve tüketici alışkanlıklarının evrimiyle belirlenecek.
Son notlar:
Belki bir bakmak isteyen olur diye, ilgili bağlantılar.
Wikipedia, En yüksek hasılat yapan filmler listesi
Wikipedia, Türkiye’de en çok hasılat yapan filmler listesi
Sinemada veya Netflix’te Dijital İzleme Ortamları ve Yeni Alışkanlıklar, Ayla Torun
